بانک مرکزی با تاخیری طولانی آمار چکهای مبادله‌ای شهریور ماه را منتشر کرد. طبق این آمار مبلغ چکهای برگشتی و تعداد چکهای برگشتی هر دو نسبت به ماه قبل کاهشی اندک را تجربه کرد؛ اما همچنان وضعیت نگران‌کننده‌ای را نشان می‌دهد.
به گزارش ویکی پلاست به نقل از دنیای اقتصاد، اگرچه بررسی آمار چکهای مبادله‌ای نشان می‌دهد اجرای قانون چک از سال۱۴۰۰ نسبت مبلغ و نسبت تعداد چکهای برگشتی روند کاهشی پیدا کرده بود؛ اما از آغاز امسال این متغیرها شروع به افزایش کردند. روند افزایشی این نسبت‌ها تا جایی ادامه پیدا کرد که شرایط در حال نزدیک شدن به وضعیت قبل از اجرای قانون چک بود. این روند تا مردادماه امسال ادامه پیدا کرد؛ اما در شهریورماه این روند متوقف شد و طبق آخرین گزارش بانک مرکزی نسبت تعداد چکهای برگشتی به ۸.۶درصد از تمام چک‌ها و نسبت مبلغ چکهای برگشتی به ۱۲.۹درصد کل چک‌ها رسید.
اهمیت چک
«دنیای‌اقتصاد» در گزارشی با عنوان «چک صیادی در تله» در ۲آبان امسال وضعیت چکهای برگشتی و دلالت‌های اقتصادی این آمارها را بررسی کرد. طبق این گزارش قانون جدید چک که با صرف تلاش‌ها و هزینه‌های زیادی در فاز اجرایی قرار گرفت، در ابتدا باعث کاهش محسوس چکهای برگشتی شد؛ اما در ماه‌های اخیر این روند تغییر معناداری را تجربه می‌کند.
به نظر می‌رسد این تغییر روند حاصل شرایط نامساعد کسب‌وکار از یکسو و اعمال سیاست‌های محدودیت اعتباردهی از سوی دیگر است.
پاییز سال۹۷ بود که مجلس شورای اسلامی قانون اصلاح قانون صدور چک را به تصویب رساند؛ قانونی که با ثبت اجباری نقل و انتقال چکهای جدید در سامانه صیاد، از ابتدای سال۱۴۰۰ به‌طور کامل اجرایی شد.
بررسی آمار چکهای برگشتی حاکی از آن است که همزمان با اجباری شدن ثبت چک‌ها در سامانه صیاد و امکان استعلام سوابق صادرکننده چک، در ابتدای کار تعداد چکهای برگشتی کاهش محسوسی پیدا کرد؛ اما این روند در آمارهای ماه‌های اخیر در حال بازگشت به پیش از آغاز قانون چک صیادی است.
۳۲nd international istanbul plastic industry fair
چک به‌عنوان یکی از ابزارهای مهم نظام پرداخت، همواره نقش قابل توجهی در تسویه مبادلات خرد و کلان جامعه داشته است. با این حال طی دو دهه اخیر به‌دلیل تداوم توسعه سامانه‌ها و تجهیزات پرداخت الکترونیکی، تراکنش‌های پردازش‌شده از طریق این ابزارها و سامانه‌ها رشد متناسبی داشته، لذا ابزارهای پرداخت الکترونیکی به مرور زمان جایگزین ابزارهای پرداخت سنتی نظیر اسکناس و مسکوک و انواع چک شده است.
باوجوداین، به‌دلیل اهمیت کارکرد و امتیاز چک و به‌ویژه جایگاه اعتباری آن در مبادلات کشور، این ابزار پرداخت هنوز هم از مهم‌ترین ابزارهای نظام پرداخت کشور محسوب می‌شود.
بررسی روند چک
بررسی وضعیت چکهای برگشتی نشان می‌دهد نسبت تعداد چکهای برگشتی به ۸.۶درصد و نسبت مبلغ چکهای برگشتی به ۱۲.۹درصد رسیده است. روند نسبت مبلغ و تعداد چکهای برگشتی از آغاز سال روندی صعودی داشته است با این حال افزایش این متغیر در شهریور امسال متوقف و با کاهشی اندک روبه‌رو شد. این کاهش در صورت ادامه‌دار بودن می‌تواند نشانگر بهبود وضعیت کسب و کارها و رونق تولید در کشور باشد. با این حال وضعیت پنج‌ماه اول سال نشان می‌دهد این متغیر به‌عنوان نماگر وضعیت تولیدات کشور خبرهای منفی را از شرایط کسب‌وکارهای کشور به گوش می‌رساند.
سیاست کنترل ترازنامه‌ای بانک‌ها دیگر سیاستی بود که در کنار قانون جدید چک از سال۱۴۰۰ اجرایی شد. این سیاست نیز از طرفی با تحت فشار قرار دادن بانک‌ها و به تبع آنها کسب‌وکارهای تولیدی در گرفتن وام‌های مورد نیاز خود یکی از عوامل رشد نسبت مبلغ و تعداد چکهای برگشتی در چندماهه اخیر بوده است.
نگاهی به آمارها
در شهریورماه ۱۴۰۲ در کل کشور بیش از ۷.۴میلیون فقره چک به ارزشی بالغ بر ۴۷۲.۱هزار میلیارد تومان مبادله شده است که نسبت به ماه قبل از نظر تعداد و مبلغ به ترتیب ۶.۹درصد و ۴.۷درصد کاهش نشان می‌دهد. در ماه مورد گزارش در استان تهران حدود ۲.۳میلیون فقره چک به ارزشی بیش از ۲۲۸.۸هزار میلیارد تومان مبادله شد.
در شهریورماه ۱۴۰۲، ۴۸.۴درصد از تعداد چکهای مبادله‌ای کل کشور در سه استان تهران ۳۰.۵درصد، اصفهان ۱۰.۷درصد و خراسان رضوی ۷.۲درصد مبادله شده است که بیشترین سهم را در مقایسه با سایر استان‌ها داشته‌اند.
همچنین در شهریورماه۱۴۰۲ در کل کشور معادل ۶۴۱هزار فقره چک به ارزشی حدود ۶۱هزار میلیارد تومان برگشت داده شده است که نسبت به ماه قبل از نظر تعداد و مبلغ به ترتیب ۱۱.۸درصد و ۷.۱درصد کاهش نشان می‌دهد.
در ماه مذکور از کل تعداد و مبلغ چکهای مبادله‌شده به ترتیب ۸.۶درصد و ۱۲.۹درصد برگشت داده شده است درصد تعداد و مبلغ چکهای برگشت داده‌شده در مردادماه۱۴۰۲ به ترتیب معادل ۹.۱درصد و ۱۳.۱درصد و در شهریورماه سال۱۴۰۱ به ترتیب برابر ۸.۲درصد و ۱۰.۵درصد بوده است.
این وضعیت نشان می‌دهد به‌رغم کاهش تعداد چکهای برگشتی، تعداد چکهای مبادله‌ای نیز کاهشی بوده‌اند. به این ترتیب متغیر مهم مورد بررسی ما یعنی نسبت تعداد و مبلغ چکهای برگشتی نیز اگرچه روند کاهشی را در شهریورماه طی کرده است، اما این کاهش چندان محسوس و قابل توجه نیست.